Warmtepompen en BENG-eisen, hoe zit dat?

Voor alle nieuwbouw, zowel woningbouw als utiliteitsbouw, geldt dat aanvragen van de omgevingsvergunning moeten voldoen aan de eisen van Bijna EnergieNeutrale Gebouwen (BENG). De aanvraag wordt op een viertal indicatoren getoetst. Bij drie daarvan heeft de warmtepomp een positieve invloed op de uitslag. Hoe zit dat?

De vier indicatoren worden berekend volgens de NTA 8800 (Bepalingsmethode energieprestatie gebouwen). Drie ervan zijn energie-indicatoren en gebaseerd op de trias energetica. Volgens dat principe moet bij het ontwerpen van een woning of gebouw eerst de energiebehoefte worden beperkt. Vervolgens moet worden gekeken hoe zoveel mogelijk van de energiebehoefte duurzaam kan worden ingevuld. Het restant van de benodigde energie moet in de volgende stap zo efficiënt mogelijk worden opgewekt. De eisen zijn verschillend per categorie, bijvoorbeeld de categorie woningbouw en utiliteit.

EP1: Warmte- en koudebehoefte

De energieprestatie-indicator 1 (EP1) is een maat voor de warmte- en koudebehoefte van een woning of utiliteitsgebouw. Een warmtepomp heeft geen directe invloed op de energiebehoefte. Het is natuurlijk wel belangrijk om de warmte- en koudebehoefte laag te houden, zodat een warmtepomp makkelijker kan worden toegepast.

EP2: Primair energiegebruik

De EP2 is een maat voor het primaire energiegebruik: hoeveel fossiele energie is er nodig voor het gebouw? Een warmtepomp kan een rol spelen om de EP2 zo laag mogelijk te houden en te kunnen voldoen aan de gestelde eis. Met behulp van een warmtepomp kan warmte efficiënt worden opgewekt. Als de warmte met een ketel wordt opgewekt is voor een kWh warmte ongeveer 1 kWh primaire energie nodig. Bij een lucht/lucht-warmtepomp met een COP van 2,8 (forfaitaire rekenwaarde in de NTA 8800) is voor een kWh warmte 0,36 kWh elektriciteit nodig. Voor de productie van de elektriciteit is dan 1.45 *0.36 = 0.517 kWh primaire energie nodig. De warmtepomp is daarmee een zeer efficiënte oplossing om de EP2 zo laag mogelijk te houden. De EP2 omvat meer dan alleen de benodigde energie voor ruimteverwarming. Ook de energie benodigd voor tapwaterbereiding, ventilatoren en hulpenergie maken er onderdeel van uit.

Een energielabel van een woning, met ernaast de achterliggende energieprestatie-indicatoren (klik op het beeld voor een grotere versie).

EP3: Duurzame invulling energievraag

De EP3 geeft aan welk percentage van de energievraag duurzaam ingevuld wordt. Hierbij wordt in eerste instantie altijd gedacht aan pv-panelen en zonnecollectoren. Maar warmte onttrokken aan de buitenlucht of bodem wordt ook gewaardeerd als duurzame energie. Ook hierbij is de warmtepomp een efficiënte oplossing. Zeker als de toepassing van pv niet of zeer beperkt mogelijk is, zoals bij een appartementencomplex. Door de EP2 zo laag mogelijk te houden, kan ook makkelijker worden voldaan aan de EP3. De EP2 is bovendien maatgevend voor het energielabel. Een lage EP2-score resulteert in een beter label.

EP4: Oververhitting-indicator

Als vierde indicator blijft nog de TO-juli over. Deze indicator is een maat voor de kans op oververhitting. Als de TO-juli te hoog is, zullen aanvullende maatregelen moeten worden genomen om de indicatorwaarde te verlagen en aan de eisen voor een omgevingsvergunning te voldoen. De aanvullende maatregelen kunnen bestaan uit het toepassen van zonwering, zomernachtventilatie of koeling. Voor de koeling is een warmtepomp prima inzetbaar.

Nederlandse Technische Afspraak

De bepaling van de vier indicatoren is vastgelegd in de NTA 8800. De NTA 8800 beslaat meer dan duizend pagina’s, waarin met veel formules afkomstig uit Europese normen is vastgelegd hoe je de BENG-indicatoren en TO-juli moet bepalen. De bepaling kan worden gedaan met energieprestatiesoftware, zoals EPA-W en EPA-U van Vabi Software (zie afbeelding hieronder).

Screenshot van een EPA-W labelberekening voor woningen. Automatische Koppeling met de BCRG databank, waarden uit een kwaliteitsverklaring worden automatisch overgenomen en verwerkt.

Benodigde energie

De berekening van de benodigde energie voor verwarmen met behulp van een warmtepomp is iets ingewikkelder dan het hierboven weergegeven simpel delen van de warmtebehoefte door de COP. De meeste op de markt verkrijgbare warmtepompen hebben ook een betere COP dan de eerder in dit artikel genoemde gemiddelde rekenwaarde van 2,8. In de NTA 8800 wordt de warmtebehoefte voor verwarmen maandelijks bepaald. Afhankelijk van de brontemperatuur en de aanvoertemperaturen wordt voor iedere maand een COP bepaald, waarmee maandelijks het energiegebruik kan worden berekend.

Rekenen met forfaitaire waarde

Als er geen kwaliteitsverklaring beschikbaar is, wordt er gerekend met forfaitaire (gemiddelde) waarden. Als er wel een kwaliteitsverklaring beschikbaar is, kan met de data uit de verklaring gerekend worden. Om het de ontwerpers makkelijk te maken, kan vanuit de software de data van de desbetreffende kwaliteitsverklaring automatisch worden ingelezen vanuit een databank van de BCRG. Bureau Controle en Registratie Gelijkwaardigheid is het instituut voor het publiceren van alle gecontroleerde kwaliteitsverklaringen.

Voldoende koelcapaciteit

Als je de warmtepomp wilt inzetten voor koeling om aan de TO-juli te voldoen, zal nog moeten worden aangetoond dat hij inderdaad voldoende capaciteit heeft. Dit kan eventueel worden aangetoond met een gebouwsimulatie of koellastberekening.
Concluderend kan een warmtepomp op drie plaatsen binnen de NTA 8800 worden ingezet om te voldoen aan de eisen van de omgevingsvergunning:

Efficiënte opwekking van warmte om de EP2 zo laag mogelijk te houden.
Invulling van de duurzaamheidseis door onttrekking van warmte uit de bodem of buitenlucht.
Inzet van een warmtepomp voor koeling om te voldoen aan de TO-juli eis.

Kwaliteitsverklaring monoblock toch geldig bij lange leidingen

Onlangs werd bekend gemaakt dat een kwaliteitsverklaring voor monoblock-warmtepompen niet geldig zou zijn als de leiding voor het warmtetransport buiten een woning langer dan vijf meter is. Inmiddels is Bureau Controle Registratie Gelijkwaardigheid (BCRG) hierop teruggekomen. In een nieuwe afspraak blijven de huidige kwaliteitsverklaringen toch geldig. Nieuw is dat het energieverlies met betrekking tot lengte en isolatie van leidingen in een speciaal hiervoor bestemd invulveld in de NTA8800 moet worden aangegeven.

Energiegebruik warmtepompen nauwkeurig berekenen met deellastmodellen

Om het energiegebruik van een warmtepomp te voorspellen, wordt vaak de SCOP gebruikt. Met een recente uitbreiding van het dynamische gebouwsimulatieprogramma van Vabi kan het echter nauwkeuriger worden bepaald. De module, die gebruikmaakt van deellastmodellen, geeft ook inzicht in bijvoorbeeld de invloed van nachtverlaging en welk warmtepompvermogen het beste bij een woning past.

Nieuwbouw met warmtepomp niet langer vrijgesteld van...

Een van de onderdelen van de BENG-systematiek is TO-juli, een eis die moet voorkomen dat nieuwbouwwoningen in de zomer te warm worden. De TOjuli-grenswaarde waar nieuwbouw onder moet blijven, geldt op dit moment niet voor woningen die zijn voorzien van een airco of warmtepomp. Maar dat gaat binnenkort veranderen.

De Monobloc range die garant staat voor stil en betrouwbaar

De monobloc buitenunit van de Alfea Extensa M onderscheidt zich met een stijlvol uiterlijk en een stille, veilige werking. En met een capaciteit van 5-11kW en een watertemperatuur tot 60 graden, past deze warmtepomp zowel in nieuwbouw oplossingen als bestaande bouw. Door de all-in-one technologie (buffervat, ontkoppelingspomp, aftapkraan, geïntegreerde elektrische back-up en vuilafscheider) is de monobloc compleet en eenvoudig te installeren.

Warmtepompverkoop krimpt voor vierde kwartaal op rij

In het derde kwartaal van 2024 zijn 23.000 warmtepompen voor woningen verkocht, bijna 40 procent minder dan in het derde kwartaal van 2023. Dit maakte Vereniging Warmtepompen vandaag bekend. Volgens de vereniging zijn de doelstellingen voor de verduurzaming van de gebouwde omgeving inmiddels "vrijwel onbereikbaar".

Condenserend versus niet-condenserend koelen met een warmtepomp

Niet-condenserend koelen is gangbaar bij warmtepompsystemen, maar heeft z'n beperkingen als het gaat om de temperatuurverlaging. Met condenserend koelen kan een woning tijdens hete dagen veel beter comfortabel worden gehouden. Deze manier van koelen vraagt echter wel om extra maatregelen. Experts nemen beide opties onder de loep en geven tips.

Inschrijving deelname Warmtepomp Innovatieroute geopend

Tijdens Vakbeurs Energie, van 15 t/m 17 oktober in de Brabanthallen in Den Bosch, organiseert Vakblad Warmtepompen dagelijks de Warmtepomp Innovatieroute. Deze route loopt langs een aantal stands waar experts in korte sessies alles over de nieuwste ontwikkelingen rond duurzame klimaattechnologie vertellen.

PFAS zit bij warmtepomp vooral in F-gas als koudemiddel

Een mogelijk Europees PFAS-verbod kan gevolgen hebben voor de warmtepompsector. Niet alleen omdat het een ban op sommige koudemiddelen betekent - al worden de meeste daarvan de komende jaren uitgefaseerd - maar ook omdat PFAS in de 'hardware' van warmtepompen zit. Duits-Zwitsers onderzoek relativeert dat laatste 'probleem'. Analyse van de componenten van een warmtepomp toont dat PFAS maar een minuscule fractie van het totaalgewicht van het apparaat beslaat.