Woningcorporaties moeten een forse inspanning doen om hun woningbezit te verduurzamen. Dat is het gevolg van het Energieakkoord dat de koepel van woningcorporaties Aedes en het ministerie van Binnenlandse Zaken in 2012 sloten. In 2022 moeten alle 2,4 miljoen corporatiewoningen gemiddeld energielabel B hebben. Corporaties worstelen met de vraag hoe ze dat moeten realiseren. ATAG Verwarming herkent dat, getuige de prikkelende openingszin op de website: ‘De CV-ketel de deur uit? Of toch niet?’ Het antwoord welke rol de cv kan hebben is genuanceerd, zegt productmanager Warmtepompen Roy Janssen. “Er zijn meerdere wegen die leiden naar CO2-neutraal en daarin speelt zeker de eerste tijd de CV-ketel nog een rol.”
Er zijn meerdere wegen die leiden naar CO2-neutraal”
Glazen bol
Wat wordt het verwarmingssysteem van de toekomst? Veel corporaties vragen het zich af. En dat geldt ook voor de ontwikkelaars van ATAG Verwarming. “We kijken voor het verwarmen over de hele breedte naar oplossingen, zegt Janssen. ”We weten niet welk systeem de winnaar wordt. En zouden we dat wel weten, dan is de vraag of je daar volledig op zou moeten inzetten. Wij belichten alle mogelijkheden, zoals zonsystemen, warmtepompen, hybride systemen en nieuwe verbrandingstechnieken.
In sommige gevallen kan er technisch meer dan nu is toegestaan. Bij waterstof bijvoorbeeld: je kunt dat aan aardgas toevoegen, maar daarbij zijn er wettelijke beperkingen. De branders zijn geschikt, maar marktintroductie is pas interessant als er op grote schaal waterstof wordt geproduceerd. Zover is het nog niet. Ook andere technieken die we ontwikkelden liggen nog op het schap. Zoals een adaptieve branderregeling voor biogas en andere gassen met een wisselende samenstelling die we met Liander ontwikkelden. De techniek is veelbelovend, maar inmiddels is het de vraag wat de toekomst van biogas is.”
Prijsvraag
Acht Brabantse corporaties kampen met dezelfde puzzel: wat is de beste oplossing bij het vervangen van individuele CV-ketels. Ze vervangen jaarlijks bij ongeveer 5.000 woningen de CV-(combi)ketels en zoeken nu naar een duurzaam alternatief. Ze hebben ‘De WarmteWissel' geïntroduceerd. Daarin dagen ze de markt uit om met alternatieven te komen die een significant lagere CO2-uitstoot hebben en minder of geen aardgasgebruik vergen. Bovendien moet de oplossing voor de corporatie betaalbaar zijn en mogen de energielasten voor bewoners niet stijgen. Tegelijk mag het installeren slechts minimale overlast veroorzaken en moet het gebruiksgemak voor bewoners hoog zijn.’ Op 5 maart 2020 wordt de winnaar bekend gemaakt. De gekozen oplossing(en) worden vervolgens in proefwoningen getest. Bij succes volgt opschaling.
Warmtepomp
ATAG Verwarming heeft veel verschillende technieken beschikbaar. “We werken samen met onze zusterbedrijven binnen de Ariston Thermo Groep. Ook op het gebied van lucht-water warmtepompen hebben we een groot assortiment. Bovendien hebben we onze - steeds duurzamer - CV-installaties en hybride systemen. Je ziet op dit moment alles naast elkaar bestaan. Dat is ook een noodzaak: nieuwbouwwoningen hebben geen gasaansluiting meer, dus als je geen all-electric-systeem aanbiedt, doe je als leverancier niet meer mee. De volgende vraag is hoe je omgaat met het geluid van de buitenunits van lucht-waterwarmtepompen. Die kunnen in sommige gevallen een probleem zijn. Je speelt wat dat betreft op zeker met een water-waterwarmtepompsysteem met een grond warmtewisselaar. Ook daarin ontwikkelen we verder.”
Ondoordacht toegepast
Veel corporaties staan, net als ‘gewone’ huiseigenaren nog argwanend ten opzichte van de warmtepomp. Janssen: “Het helpt niet dat het programma Radar in september weer met een programma kwam waarin een zeer negatief beeld wordt geschetst. De voorbeelden die werden genoemd zijn oud. Onze ervaring in projecten is dat problemen eigenlijk nooit aan de apparatuur liggen, maar aan een verkeerde toepassing. Wij zijn daarover altijd helder: een warmtepomp plaatsen is niet hetzelfde als een CV-ketel vervangen.
Een CV-ketel heeft altijd een enorme capaciteit. Ook als de ramen open staan of de installatie niet-optimaal is gedimensioneerd krijg je het huis wel warm. Dat is bij warmtepompen een ander verhaal. Je werkt met lage temperaturen en dus moet het huis goed zijn geïsoleerd. Anders kan je er bijna zeker van zijn dat je als corporatie met teleurgestelde huurders te maken krijgt. Wij hanteren voor de bestaande bouw als vuistregel dat all-electric interessant is in huizen die vanaf 2000 zijn gebouwd.”
Voor corporaties die nog niet willen overstappen op een warmtepomp, is een tussenoplossing denkbaar”
Goed dimensioneerd systeem
"Kies je voor een warmtepomp, dan is de basis voor succes dat het systeem goed is gedimensioneerd. Er moet helder zijn hoe het afgiftesysteem in elkaar zit en wat de energetische behoefte van de woning is: de jaarrekening geeft daarvan een goede indicatie. Vervolgens kun je bepalen of die hoeveelheid energie met een warmtepomp kan worden opgebracht. Vanuit salessupport kijken we regelmatig mee bij ontwerpen. We ontvangen tekeningen, transmissieberekeningen en informatie over de afgiftesystemen en lopen die na. Daarbij zijn we extra alert op vloerverwarming die in het verleden door een cv werden gevoed. Daar werd de temperatuur in het algemeen door menginjectie geregeld. Als je zo’n systeem niet aanpast, krijg je grote problemen in een laag temperatuursysteem.”
Faseren
Voor corporaties die nog niet willen overstappen op een warmtepomp, is een tussenoplossing denkbaar: “Aardgas zal de komende jaren nog beschikbaar zijn. Bovendien is er een goede infrastructuur: het gasnet is in het algemeen in uitstekende staat en nog jaren bruikbaar. Dat maakt het interessant om op dit moment voor hybride systemen te kiezen. Die verwarmen het grootste deel van de tijd met warmtepomptechniek en schakelen op de koudste dagen aardgas bij. Dat scheelt al snel 70 procent in het gasverbruik. De laatste generatie CV-ketels is voorbereid op de toekomst en kan zonder problemen onderdeel worden van een hybride systeem. Intussen is een interessante optie om de aanvoertemperatuur van de ketel te beperken tot 50 graden. In veel situaties is dat voldoende om het aardgas optimaal te laten renderen en daarmee het verbruik te beperken.”
Ten slotte heeft Janssen nog het advies om ook naar de mogelijkheden van zonthermische systemen te kijken. “Zonneboilers zijn al lang op de markt en hebben een hoog thermisch rendement. Installateurs zien soms op tegen het maken van doorvoeringen door het dak en de aanwezigheid van glycol. Maar in de praktijk komen we zelden of nooit problemen tegen.
Kortom: kijk breed en wees creatief in het bedenken van de meest rendabele en toekomstbestendige oplossing.”
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met ATAG Verwarming Nederland.
